Makine Mühendisleri Odası Bursa Şubesi Basın Açıklaması : Bursa Büyükşehir Belediyesi Avrupa’nın hurdaya çıkardığı raylı sistem taşıtlarına milyonlarca avro ödüyor
Kendi bildiğini okumakta ısrar eden Büyükşehir Belediye Başkanı bir yandan ‘marka kent yaratıyoruz’ derken diğer yandan hurdaya çıkmış raylı sistem taşıtlarını Bursa halkına reva görüyor.
Dünyanın çağdaş kentlerinin önemli toplu taşıma sistemlerinden olan metro ve hafif raylı sistemler, ülkemizin de çeşitli kentlerinde ve Bursa’ da yaygınlaşmaya devam etmektedir. Kent içi ulaşım sorunlarının çözümünde tartışmasız öneme sahip olan raylı sistemlerin yaygınlaştırılması elbette doğru ve gereklidir.
Ancak, uzun vadeli planlamalarla çözülmesi gereken sorunların, kimi zaman kısa vadeli günlük hesaplarla ileride yüksek maliyetlere yol açacak politikalara kurban edildiği de görülmektedir..
Hepimizin bildiği gibi Bursa’nın kanayan yarası haline gelen şehir içi toplu taşıma sorununun çözümüne yönelik olarak planlanan Bursa Hafif Raylı Sistem (BHRS), 1998 yılında ilk etabın temelinin atılması ile başladı.
İlk temelin atıldığı 1998’den itibaren geçen 13 yıllık sürede, BHRS’ nin A-B-C etapları ve Emek ilavesinin de tamamlanması ile toplam hat uzunluğu yaklaşık 31 kilometreye, araç sayısı ise 78’e ulaştı. Bu yıl içinde tamamlanması planlanan, yaklaşık 8 kilometrelik Arabayatağı’ndan Kestel’e kadar uzatılan D etabında ise çalışmalar devam ediyor ve bu hat tamamlandığında en az 24 araca daha ihtiyaç olacak.
Bugüne kadar, çeşitli değişikliklere uğrayan BHRS projesinin, inşaat ve araç alım süreçlerinde bir takım hatalar ve tartışmalar yaşanmıştır.
Özellikle, her taşıt alımında yerlilik tartışması olmuş, satın alınan araçların fiyatları hem kuşkulu olmuş hem de ilk tecrübeler daha sonrakilere yansıtılmamıştır.
Örneğin 48 adetlik ilk araç alımında, yerli yabancı üretim tartışmaları yapılmış ve sonunda SİEMENS-TÜVASAŞ ortaklığı ile gerçekleştirilmiştir. Yani kısmen yerlilik sağlanmıştır.
Ancak 30 adetlik ikinci araç alımında bu tecrübe dikkate alınmamış, fiyatları da tartışma yaratacak şekilde bambaşka bir markaya yönelinmiş, ihtiyaçlar yurt dışından tedarik edilmiştir. Böylelikle hem ülke dışına yüksek miktarlarda paralar ödenmiş, hem de ray işletim sistemi karmaşıklaşmış ve maliyetler artmıştır.
Üçüncü araç alımında ise çok ilginç bir gelişme yaşıyoruz. Bu dönemde, ilave araç almayı unutan Bursa Büyükşehir Belediyesi, acil çözüm için ikinci el araç peşine düştü.
Proje uygulamasına bütüncül yaklaşmayan Bursa Büyükşehir Belediyesi, kendi plansızlığı sonucu oluşan bu ihmalini gidermek üzere acil çözüm arayışına girdi. Bulunan çözüm, ihale yapmaya ve ihale sonunda taşıtların üretilmesi için gereken yaklaşık 2 yıllık bir süreyi beklememek için ihalesiz ikinci el araç satın alınması yolunda BURULAŞ’ın görevlendirilmesi oldu.
2 yıl yatan ve ve beklemeye de tahammülü olmayan Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin, 24 araçlık ihtiyacı karşılamak üzere, Hollanda’nın Rotterdam kentinden 1984 yılı yapımı yaklaşık 30 yıllık 44 adet ikinci el vagon satın aldığı, Rotterdam Metrosu’ndan 2008 yılında çıktığı belirtilen 44 vagondan 20 tanesinin yedek parça olarak kullanılacağı, 24 tanesinin de Almanya’da elektrik aksamı modernize edildikten sonra, Bursa’da koltuk sisteminin yenileneceği ve toplamda 6 milyon Avro’luk maliyetle hizmete gireceği bilgileri Bursa kamuoyuna yansıdı.
Ancak, ikinci el araç satın alınması ve kullanılması açıkca yasaklanmasa da, kent içi raylı sistemin, ulusal ve uluslararası standartlara ve mevzuata uygun olması ve güncel teknolojilerle yapılması esastır. Bu nedenle, ilgili şartnamede de belirtildiği üzere Hafif Raylı Sistem’de kullanılacak taşıtlar, bugünkü en ileri teknolojiyi kapsayacak ve gelecekte olabilecek teknolojik ilerlemelerin uygulanmasına imkan verecek özellikte olacaktır.
Ayrıca mevzuat gereği, satın alınacak araçlar da dahil olmak üzere Proje bütün olarak, Ulaştırma Bakanlığı tarafından onaylanmak durumundadır.
İkinci el Taşıtlar “Hurda” niteliğindedir
Avrupa ülkelerinde, ekonomik ömrünü tamamlamış ve kullanımdan alınmış makina, araç ve ekipmanların bertarafı zordur, ciddi mevzuat ve işlemlere tabidir. Bu tür araçlar, hurda niteliği taşır ve alıcısı bulunduğunda neredeyse nakliye fiyatına elden çıkarılır.
Nitekim BŞB tarafından alınan araçların belirtilen fiyatları da bunu doğrulamaktadır. İkinci el araçlarla “tasarruf” edilemez. Yapılan hesap yanlış ve yanıltıcıdır.
Satın alınan bu ikinci el araçların maliyetinin hesaplanıp, yeni araç fiyatı ile karşılaştırılarak bir “tasarruf” tan bahsetmek mümkün değildir. Kıyaslama, ancak aynı teknolojik seviye, kalite ve benzer özelliklere sahip araçlar için yapılabilir. Kaldı ki, kıyaslama salt araç fiyatı üzerinden de yapılamaz, aracın ekonomik ömrü, işletme masrafı, güncelleme ve bakım masrafı ve sonunda elden çıkarma masrafları gibi birçok faktör kıyaslamada etkendir.
Raylı sistem ihtiyaçlarının, yurt içinden karşılanması yerine sürekli olarak yurt dışına yönelinmesi, daha önce yaşanan bir tecrübenin, bir sonrakinde değerlendirilmemesi ülke ekonomisi açısından kaygı vericidir.
Ülke dışından, ekonomik ömrünü tamamlamış ve “HURDA” niteliğinde araçların satın alınması, Bursa için kabul edilemezdir. Bir yandan marka kent, diğer yandan tramvay üretimi ve teknoloji merkezi olma hedefindeki Bursa’nın ve Bursa halkının ikinci el araçlara reva görülmesi tek kelime ile “saygısızlık”, bu araçların satın alma süreci ise iki kelime ile “plansızlık” ve “beceriksizlik”tir.
İhale yapılmadı, BŞB Meclisi gündemine gelmedi
Satın alma sürecinin, BURULAŞ tarafından yürütülmesi, Büyükşehir Belediye Meclisi’nden geçmemiş ve ihale yapılmamış olması ise ayrı bir tartışma konusudur. Ancak tüm kenti ve tüm kentin onlarca yılını ilgilendiren böylesine önemli bir projede, kent meclislerinin ve kent dinamiklerinin by-pas edilmesi Büyükşehir Belediyesi’nin işleri nasıl yürüttüğünün bir başka önemli göstergesidir.
Bursa hafif raylı sistemin, ilk temel atılmasından bu yana 15 yıl geçmiştir ve mevcut sistem giderek eskimekte ve teknolojik gelişmelere paralel olarak güncelleme ihtiyacı bulunmaktadır. Dolayısı ile mevcut sistemin bile güncelleme ihtiyacı varken, çok daha eski 30 yıllık araç almak “akılcı bir çözüm” olamaz.
Daha önce alınan araçlar, iki farklı marka olup, farklılıklar nedeni ile her bir marka için ayrı işletme, yedek parça, servis ve bakım zorlukları bulunmaktadır. Bir üçüncü farklı marka aracın girmesi ile de sistem daha karmaşık hale gelecek, işletme ve bakım maliyetleri daha da yükselecektir.
Bu yanlıştan dönülmediği takdirde, yakın gelecekte Bursa’da bir “hurda taşıt çöplüğü” oluşacaktır. Bu da önemli bir maliyet ve çevre sorunu yaratacaktır.
Önerilerimiz
TMMOB Makina Mühendisleri Odası Bursa Şubesi olarak önerilerimiz;
• BHRS’ de ikinci el araç alınımından derhal vazgeçilmelidir.
• İhtiyaç olan araçlar yeni ve yerli üretim olarak tedarik edilmek üzere, çalışmalar derhal başlatılmalıdır.
• Ülke genelinde, kentiçi Raylı Sistem ihtiyaçları yerli üretimle karşılanmalı, bu konuda Ulaştırma Bakanlığı sorumluluk almalı ve üreticilerle – Belediyeler (kurumlar) arasında koordinasyonu üstlenmelidir.
Bu bağlamda Bursa Büyükşehir Belediye Başkanı Sayın Recep Altepe’den şu sorularımızı cevaplamasını istiyoruz:
• BHRS için tercih ettiğiniz ikinci el araçlar için Ulaştırma Bakanlığı’ndan onay alınmış mıdır?
• 30 yaşında ikinci el araç, “Marka Kent” olma hedefindeki Bursa’mıza yakışıyor mu?
• Bir yandan yerli tramway üretimi “İPEK BÖCEĞİ” için yoğun çaba harcıyorsunuz, diğer yandan ikinci el ithal araç peşine gidiyorsunuz, bunu nasıl açıklıyorsunuz :?
• İkinci el vagonlarla ileride Bursa’ nın “hurda vagon çöplüğü”ne dönüşeceğini, ayrıca ithal alımları ile “yerli üretim”in önünün kesileceğini ve olumsuz örnek oluşturacağını düşünmüyor musunuz?
• Kenti ilgilendiren bu tür büyük projelerde, kent paydaşlarının ve meslek odalarının görüşlerini neden önceden almıyorsunuz?
Kamuoyuna saygıyla sunarız. 10/01/2013
İbrahim MART
TMMOB Makina Mühendisleri Odası
Bursa Şubesi Yönetim Kurulu Başkanı
Rapor için lütfen tıklayınız : Bursa Hafif Raylı Sistemde “İkinci El Taşıt” değerlendirmesi RaporuBURSARAY
İlk yorum yapan olun